Lezing, het eerste commerciële trans-Atlantische zendstation door PE1GRJ
Het eerste commerciële trans-Atlantische zendstation.
Frits was op vakantie in Ierland en de houders van het B&B vertelden dat er een zendstation van Marconi in de buurt was geweest in ‘the bog of Derrigimlagh’ in de buurt van Clifden. Hij er heen met XYL, langs een café ‘Alcock & Brown’ met het plaatje van een vliegtuig. De site was een lust voor het oog van de zendamateur; vochtig veen en een wijds uitzicht. Er stond een bord met een plaatje van een trein met daarin mensen gekleed zoals lang geleden. Je kon daar enige uren wandelen. Er stond ook een plaatje van een soort fabriek en een schip.
Het wandelpad bleek het traject van het treintje te zijn geweest, de ‘fabriek’ was ooit de huisvesting van de zender in een soort ‘condensator huis’ met daarnaast nog een powerhouse. Het treintje vervoerde niet alleen mensen maar ook turf net zoals het schip. Marconi had deze site in 1907 gekozen vanwege de turf die er nog steeds ligt naast het pad en de plek die ‘uitkeek’ op Newfoundland,. Die turf was nodig voor een zender met een behoorlijk vermogen. Wilde je ‘over de plas’ te horen zijn dat was er een pittig vermogen nodig. De site was niet alleen groot maar er hadden ook allerlei huisjes gestaan om de ingenieurs te huisvesten, er was een society huis en een huisje voor de ontvanger. Van alles waren er resten te zien.
Langzaamaan dringt dan de omvang van dit project tot je door. Want waaruit bestonden zenders en ontvangers uit die dagen? De ontvanger was niets anders dan een primitieve detector die direct aan de antenne zat . In 1907 zat er al een koptelefoon aan. Voor 1900 was er nog niets te horen maar werd er via een coherer een morseschrijver of een soort deurbel mee aangedreven. De antenne was een enorm groot geval, ooit door Marconi ontwikkeld op basis van zijn eerdere proeven- de Marconi antenne-. De frequentie was heel laag en de antenne derhalve groot.
De zender was niet zoals wij kennen maar het was een snel draaiende grote motor die een soort dynamo aandreef. Voor die motor was een zaal nodig en heel wat energie, gewonnen uit het stoken van turf. Om voldoende energie in de antenne te krijgen werd er een condensator gebruikt die opgeladen werd en ontladen moest worden in de antenne. Die condensator was echt groot- de fabriek ofwel het ‘condenser house’. Door die grote condensator werd het bereik van de zender vergroot- meer energie in het seinschrift- maar de zendfrequentie moest daarom laag zijn.
Deze primitieve toestand werkte evengoed wel. Telkens werden er verbeteringen doorgevoerd. Zo werden zender en ontvanger later gescheiden zodat een duplex verbinding mogelijk was. Al snel werden de detectors verbeterd en na verloop van tijd ontdekte men dat je op kortere golven verder kon komen met minder energie. In 1922 werd de site gesloten en verlaten a.g.v het ontstaan van de vrije republiek Ireland.
Al rondlopend begrijp je dan wat een enorme organisatorische en financiële investering dit station vergde, dat je toch ook veel lef en vertrouwen moet hebben gehad om dit voor elkaar te krijgen.
Marconi had hier naar toe gewerkt vanaf zijn experimenten thuis in de Italiaanse villa, later in het veld. Hij had ontdekt wanneer hij de beste overdracht had, de Marconi antenne, hij had steeds verdere verbindingen gemaakt, een betere detector gevonden, hij begreep dat er iets was wat wij nu ionosfeer noemen. Ook had hij al eerder trans-Atlantische proeven gedaan vanuit Poldhu Cornwall.
Het was dus geen blinde gok, maar het was wel een ongelofelijke prestatie.
En dat vliegtuig? Dat crashte voor de ogen van de ingenieurs in 1919. Het was de eerste duo vlucht over de Atlantische oceaan. Daarin zaten Alcock & Brown. De pioniers van vliegen door de lucht plofte neer bij de pioniers van de communicatie door de lucht. De piloten deden wat langer over de overtocht dan de radiosignalen.
En de whisky?- Marconi’s moeder was de jongste dochter van Jameson van de met turf gestookte whisky. Kennis van geld was dus zowel bij vader als opa aanwezig. Handig.
Frits de PE1GRJ
